OCZYSZCZENIE, WYCISZENIE I PRᾹṆᾹYᾹMA
11.2021, 01.2021
OCZYSZCZENIE
Nie wchodzi się do świątyni z zanieczyszczonym ciałem lub umysłem. Przed wstąpieniem do świątyni własnego ciała, jogin przestrzega zasad czystości.
Pranajama sztuka oddychania w jodze, B.K.S. Iyengar, wyd. Sławomir Bubicz, Akademia Hatha-Jogi, Warszawa, 1981, str. 68
Praktyka ośmiu stopni jogi dba o czystość w pięciu powłokach wnętrza ale i relacji ze światem zewnętrznym. Przygotowując ciało do praktyki warto jeszcze wspomnieć o radach, przestrogach i pomocach wyszczególnionych przez B.K.S Iyengara w Pranajama sztuka oddychania w jodze na str. 57, 58, 67 – 76. Dotyczą one spełnienia koniecznych warunków przed przystąpieniem do pranajamy oraz doboru miejsca, czasu, przerwy w spożywaniu posiłków, aktywności poszczególnych partii ciała i dodatkowych przeciwskazań.
Przytoczę tylko kilka z nich:
Praktyka prānāyāmy jest etapem następującym po opanowaniu āsan. Nie ma tu drogi na skróty…
Nie praktykuj zaraz po posiłku, a jeśli jesteś głodny – możesz wypić filiżankę mleka lub herbaty. Między posiłkiem a prānāyāmą musi upłynąć 4-6 godzin, natomiast jeść można już pół godziny po zakończeniu praktyki…
Wybierz odosobnione, czyste, przewietrzone miejsce, wolne od owadów. Praktykuj o spokojnych porach dnia…
Opróżnij pęcherz i jelita, zanim rozpoczniesz prānāyāmę…
Prānāyāmę należy praktykować z zamkniętymi oczami…
Oddychanie w prānāyāmie powinno zawsze odbywać się przez nos, chyba, że jest to zalecane inaczej…
Nie rozmawiaj i nie spaceruj bezpośrednio po prānāyāmie. Zrelaksuj się przez jakiś czas w śavāsanie, zanim powrócisz do innych zajęć…
Sześć ćwiczeń, zabiegów oczyszczających podawanych jako jedna z siedmiu praktyk Hatha Jogi przez Hatha Joga Pradhipika czy Geranandasanhita, nazywają się Śodhana lub Szatkarman. Nie spotkałam się jeszcze z materiałami opisującymi sześć rytuałów oczyszczających w tekstach B.K.S. Iyengara. Rzadko są uczone na zachodzie. Opis nauli i kapalabhati z pomocą powietrza jest umieszczony w Świetle Jogi na str. 334 i 355 oraz w Pranajama sztuka oddychania w jodze na str. 178.
1. Dhauti Kriya – obmywanie wewnętrzne (antardhauti), czyszczenie zębów (dantadhauti), oczyszczanie serca (hrddhauti), oczyszczanie odbytnicy i jelita grubego (mulaśodhana).
2. Basti (Vasti) Kriya – wodne, wykonywane w wodzie (jala basti) oraz suche, wykonywane na lądzie (sukshma basti).
3. Neti Kriya – oczyszczanie nosa.
4. Nauli Kriya (Laukiki) – napinanie mięśni prostych brzucha, raz z jednej raz z drugiej strony po uprzednim wykonaniu uddiyana bandhy.
5. Trataka Kriya – wpatrywanie się w płomień świecy, postać Guru a także, dla wzmocnienia koncentracji, w wyciągnięty przed siebie kciuk.
6. Kapalabhati Kriya – wciąganie powietrza lewym nozdrzem – wypuszczanie prawym i na odwrót (Vama Krama), wciąganie wody przez nozdrza i wypuszczanie ustami (Vyutkrama), wciąganie wody ustami i wypuszczanie przez nozdrza (Sitikrama).
w.g. Himalaya-Wiki
W jodze kriya może oznaczać każde działanie wpływające na rozwój. Patańdżali definiował krija jogę jako jogę działania składającą się na trzy praktyki: tapas – samodyscyplina, svādhyāya – samopoznanie, Īśvara praṇidhāna – poddanie się.
II.1. tapah-svādhyāyeśvara-praṇidhānāni kriyā-yogaḥ
Żarliwy zapał w praktykowaniu, poznanie swej prawdziwej natury i studiowanie świętych tekstów oraz poddanie się Bogu to joga działnia.
Światło Jogasutr Patańdżalego, B.K.S. Iyengar, wyd. Galaktyka, Łódź, 2016, str. 122
WYCISZENIE
Praktykowanie sztuki relaksu posiada bardzo szerokie zastosowanie. Dłuższe przebywanie w leżącej pozycji śavāsana, regeneruje i przynosi spokój umysłu a zarazem jest właściwym stanem wprowadzającym do świata pranajamy. Używa się jej podczas pierwszych zanurzeń ujjāyī- i viloma-prāṇāyāmy oraz podczas odpoczynku pomiędzy kolejnymi cyklami czy pranajamami. Stosuje się ją także w celu wyprowadzenia z całego procesu co pozwala zakończyć płynnie pracę z oddechem i powrócić do codziennych aktywności.
PRᾹṆᾹYᾹMA to Życiodajne Tchnienie. Jest sztuką rytmicznego, kontrolowanego oddechu. Umożliwia za pomocą precyzyjnych technik, jak pisze B.K.S. Iyengar, właściwy, obfity pobór tlenu, co powoduje zachodzące w całym ciele, subtelne zmiany chemiczne. Dzięki nim następuje regulacja ale i wzmocnienie przepływu prany. Stajemy się obserwatorami odkryć sięgających do odczuć pierwotnych, poszukiwanych, upragnionych, które wykraczają daleko poza nazwane. Ujawnia się pierwotna energia, nektar subtelności, źródło wszelkiej wiedzy.
…według starej filozofii indyjskiej życie nie tylko jest prochem, który w proch się obraca, ale jest też powietrzem, które powraca do stanu powietrza. Dzieje się tak, ponieważ w procesie spalania materia przemienia się w ciepło, światło i promieniowanie, z których możemy czerpać siłę. Ta siła jest czymś więcej, niż materią przemienioną w inne formy materii – jest przemianą całego cyklu powietrzno-świetlnego w materię, i z powrotem. W ten sposób w życiu człowieka spełnia się wzór Einsteina opisujący związek materii i energii. Aby doświadczyć jego słuszności, nie musimy tworzyć bomby atomowej, ujarzmiać materii czy rozszczepiać atomu. Wystarczy, abyśmy odczuli promieniowanie własnego światła i mocy z najgłębszego źródła energii… Yehudi Menuhin
Pranajama sztuka oddychania w jodze, B.K.S. Iyengar, wyd. Sławomir Bubicz, Akademia Hatha-Jogi, Warszawa, 1981, str. 9
Na poziomie materii pranajama wpływa na i korzysta w sposób szczególny z układu krwionośnego i nerwowego. Zalążek ich aktywności poprzez podawane dalej impulsy, odbija się na kolejnych powłokach ciała. Odpowiadają również niektórym tętnicom, żyłom i naczyniom włoskowatym układu oddechowego. Mogą być również nerwami, kanałami i połączeniami układów nerwowego, limfatycznego, wewnętrznego wydzielania, pokarmowego i moczowo-płciowego w ciele fizycznym i fizjologicznym. Znajdują się w mieszkach, komórkach lub włosach. To co jest dla nas już niewidoczne, może być poczute, pomyślane, wypuszczone, wyrażone…? W wymiarze poza fizycznym energia krąży poruszając się poprzez kanały czy przewody nādī, dhamami, siry. Dbają one o dostarczenie energii do całego organizmu ale i oczyszczają z toksyn. Samych kanałów nadi jest 72 tysiące / 350 tysiące czy 5,9 miliarda (różne źródła). Przewody łączą się w czakrach – ośrodkach energetycznych. Ćakr jest wiele (niektóre źródła podają, że 114), głównych wg. tekstów B.K.S Iyengara jedenaście ale siedem najważniejszych: mūlādhāra, svādhisthāna, manipūraka, sūrya, manas, anāhata, viśuddhi, ājñā, soma, lalāta, sahasrāra. Pranajama pobudza też dwa dodatkowe rodzaje energii, słoneczną pingala-nādī i księżycową ida-nādī, które krzyżują się w czakrach, położonych wzdłuż środkowego kanału susumny. Pranajama jest spoiwem scalającym fizyczność z duchowością.
Wdech jest procesem otrzymywania pierwotnej energii w postaci powietrza, a zatrzymanie oddechu jest sposobem delektowania się tą energią. Z wydechem pozbawiamy się wszystkich myśli i emocji: kiedy płuca są opróżnione, poddajemy naszą indywidualną energię, nasze „ja”, pierwotnej energii…
Pranajama sztuka oddychania w jodze, B.K.S. Iyengar, wyd. Sławomir Bubicz, Akademia Hatha-Jogi, Warszawa, 1981, str. 28
Przenikające się, odmienne w specyfice i tworzywie sieci, wchodzące ze sobą w nieodgadnione relacje tętnią, wibrują, rezonują… Nieustannie współpracując, tworzą kolejne wielopłaszczyznowe połączenia, struktury. Wciągające, niepojęte arcydzieło.
Jeżeli rozpatrujemy oddech jako funkcję układu oddechowego, jest on czynnością fizyczną. Gdy jednak zbadamy wpływ oddechu na umysł, wtedy zrozumiemy, że jest to czynność duchowa. Pranajama jest mostem łączącym świat fizyczny i duchowy. Prānāyāma jest więc centralnym punktem jogi.
Drzewo jogi, B.K.S. Iyengar, wyd. Sławomir Bubicz Instytut Jogi, Warszawa, 2000, str. 60, 61
Poprzez kontrolowanie oddechu, precyzyjną, konsekwentną praktykę, dochodzimy z wyczuciem i delikatnością do warstwy ciała subtelnego a potem zaczynamy stopniowo ten obszar poznawać. Stosując odpowiednie techniki ale przede wszystkim dzięki obserwacji i refleksji uzyskujemy wgląd do wiedzy o swojej istocie. Rozprzestrzeniamy siłę życiową od wewnątrz aż po grubomaterialne ciało na zewnątrz, uczymy się zarządzać energią, wpływać na jej podniesienie i obniżenie, kierowanie do miejsc, które są potrzebujące i dla aktywowania procesów dążących do przekroczenia barier. W całym procesie pranajamicznym pomagają trzy bandhy należące do mudr: jālandhara bandha, uḍḍīyāna-bandha, mūla-bandha.
Mudrā znaczy pieczęć lub uścisk. Są to pozycje umożliwiające zamykanie otworów ciała, za pomocą specjalnych gestów dłoni.
Bandha znaczy: niewola, łączyć razem, zakuwać w kajdany lub chwytać. Odnosi się również do pozycji, w której pewne organy i części ciała są zaciśnięte, skurczone i kontrolowane…
Kiedy dzięki praktyce prāṇāyāmy w ciele jogina zaczyna płynąć prāṇa, tak samo ważne jest zastosowanie bandh, żeby zapobiec rozproszeniu energii i umożliwić przeniesienie jej bez uszczerbku dla zdrowia do odpowiednich miejsc w ciele. Bez bandh, praktyka prāṇāyāmy zakłóca przepływ prāṇy i uszkadza układ nerwowy.
Pranajama sztuka oddychania w jodze, B.K.S. Iyengar, wyd. Sławomir Bubicz, Akademia Hatha-Jogi, Warszawa, 1981, str. 99
Poniżej przedstawiam nazwy i kolejność przyswajania aktywności i pranajam, które będą mi towarzyszyły podczas podróży.
1. śavāsana – sztuka relaksu
2. sztuka siedzenia i padmasana – asana umożliwiająca osiągnięcie najlepszej pozycji do praktyki pranajamy
3. ṣaṇmukhῑ-mudra – pozycja umożliwiająca zwrócenie się do wnętrza
4. bhrāmari-prāṇāyāma – wydobywanie podczas wydechu, dźwięku podobnego do buczącego trzmiela
5. bῑja-prāṇāyāma – mantra, formuła intonowana poprzez sylabę czy werset
6. bhastrikā i kapālabhāti-prāṇāyāma – oczyszczenie i pobudzenie
7. śītalī i śītākarī-prāṇāyāma – ochłodzenie organizmu
8. ujjāyī-prāṇāyāma – rozszerzenie płuc, harmonia nerwów i umysłu, ożywienie, regeneracja, pewność…
9. viloma-prāṇāyāma – wytrzymałość, regeneracja, odprężenie nerwów, uspokojenie mózgu, lekkość…
10. anuloma-prāṇāyāma – oczyszczenie, wytrzymałość, czyni umysł refleksyjnym
11. pratiloma-prāṇāyāma – usunięcie ospałości i popadania w nastroje, wzmocnienie mięśni i organów brzucha
12. sūrya-bhedana-prāṇāyāma – zwiększa gorąco w ciele i siłę trawienia, koi i ożywia nerwy, oczyszcza
13 candra-bhedana-prāṇāyāma – ochłodzenie organizmu, koi i ożywia nerwy, oczyszcza
4. nāḍī-śodhana-prāṇāyāma – zwiększa ilość tlenu do krwi, uspakaja i oczyszcza nerwy, sprawia nieruchomy i jasny umysł
15. vṛtti-prāṇāyāma / samavrtii-prāṇāyāma, viṣamavṛtti – ujednolicenie oddychania
16. mūrchā-prāṇāyāma – stan omdlenia
17. plāvinī-prāṇāyāma – swobodne unoszenie się na wodzie
B.K.S. Iyengar, w kursach umieszczonych na końcu książki Pranajama sztuka oddychania w jodze, proponuje następujący przebieg przyswajania technik:
1. śītalī i śītākarī-prāṇāyāma
2. bhrāmari i mūrchā-prāṇāyāma
3. bhastrikā i kapālabhāti-prāṇāyāma
4. ujjāyī-prāṇāyāma
5. viloma-prāṇāyāma
6. anuloma-prāṇāyāma
7. pratiloma-prāṇāyāma
8. sūrya-bhedana-prāṇāyāma
9. candra-bhedana-prāṇāyāma
10. nāḍī-śodhana-prāṇāyāma
11. vṛtti-prāṇāyāma / samavrtii-prāṇāyāma, viṣamavṛtti
Pranajamy nie uwzględnione w kursie ale objaśnione w książce.
12. vṛtti-prāṇāyāma / viṣamavṛtti
13. bhrāmari-prāṇāyāma
14. mūrchā-prāṇāyāma
15. plāvinī-prāṇāyāma
Oddech jest życiem, więc sztuka wyważonego, przemyślanego, pozbawionego łapczywości oddychania jest modlitwą wdzięczności, którą ofiarowujemy samemu życiu.
Joga światłem życia, B.K.S. Iyengar, wyd. Galaktyka, Łódź, 2006, str. 66